လိင်တူနှစ်ခြိုက်မှုဆိုင်ရာ ပညာရပ်အဘိဓာန် အပိုင်း (၃)

ရှေးခေတ်ရောမ Ancient Rome

ရှေးဂရိတို့ရဲ့လွှမ်းမိုးမှု ခံရပေမယ့် ရှေးခေတ် ရောမလူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ ဂရိမြို့ပြနိုင်ငံတွေနဲ့မတူဘဲ လိင်တူဆက်ဆံရေးအပေါ် သီအိုရီရှုထောင့်ကတွေးတဲ့ အမြင်မျိုးမရှိခဲ့ဘူး။ ရောမသားတွေဟာ ယောက်ျားချင်း လိင်တူဆက်ဆံရေးကို သဘောထားကြီး ခွင့်လွှတ်ပေးခဲ့ကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ ယေဘုယျအားဖြင့်တော့ အပြုခံ (ထိုးဖောက်စိမ့်ဝင်ခံ) လိင်အဖော်အပေါ် ကဲ့ရဲ့စိတ်ထားတဲ့အမြင်တော့ ရှိကြတယ်။ မိန်းမချင်း လိင်တူဆက်ဆံရေးတွေအပေါ်ထားတဲ့ သဘောထားအမြင်ဆိုရင် ပိုပြီးတော့ အပျက်သဘောဆန်ခဲ့ကြတာ။ လိင်တူအခြေပြု လိင်ရမ္မက်ဝါဒနဲ့ပတ်သက်တဲ့ လူမှုရေးစံနှုန်းတွေဟာ ခေတ်ကာလမတူတာနဲ့ အမျိုးမျိုးကွဲပြားနေခဲ့ကြတာ ဖြစ်တယ်။

ရှေးခေတ် အင်ထရက်စကန်လူမျိုးတွေဟာ ဒီနေ့မှာ အီတလီရယ်လို့သိလာကြတဲ့ တက်စကန်နီဒေသကို အခြေပြုတဲ့ လူ့ယဉ်ကျေးမှုတစ်ရပ်ကို စိုက်ထူခဲ့ကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီယဉ်ကျေးမှုဟာ အတူတကွဲ မစုစည်းခဲ့ဘဲ အချိန်ကာလတစ်ခု ကြာတဲ့အထိ တောင်၊ မြောက်ဆိုပြီး ကွဲနေခဲ့ကြတာ။ အင်ထရက်စကန် ယဉ်ကျေးမှု အနည်းငယ်လောက်ပဲ အနုပညာလက်ရာတွေကလွဲရင် ဒီနေ့အထိ ရှင်သန်တည်ရှိဆဲ ဖြစ်တယ်။ အင်ထရက်စကန်တို့ရဲ့ အနုပညာလက်ရာ အတော်များများဟာ လိင်တူအခြေပြု ယေဘုယျအကြောင်းအရာတွေ၊ ဒါမှမဟုတ် လိင်တူဆက်ဆံခြင်း အပြုအမူတွေကိုပဲ သရုပ်ဖော်ထားကြတာတွေ များတယ်။ အက်ထရက်စကန်တွေဟာ နောက်ဆုံးမှာ သူတို့ရဲ့ကာလရှည် ပြိုင်ဘက်တွေဖြစ်တဲ့ ရောမသားတွေကို အရှုံးပေးလိုက်ရတယ်။

အစောပိုင်းကာလမှာ ရောမယဉ်ကျေးမှုဓလေ့တွေဟာ ပိုပြီးနိမ့်ကျနေခဲ့တာ။ ဂရိတို့နဲ့ မတူတာက ရောမတွေဟာ မိန်းမလိင်သဘာဝအပေါ် ထိန်းချုပ်ကန့်သတ်ထားတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ယောကျ်ားကြီးစိုးမှုသဘာဝနဲ့ ယောက်ျားအဖော်အချွတ်ဆိုတာကို လက်မခံဘဲ ရှေးရိုးစွဲကြီးတွေ ဖြစ်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ ရောမကို ရောက်ဖူးတဲ့ ဂရိသမိုင်းဆရာတစ်ဦးက အတော်လေးကို ငယ်ရွယ်တဲ့ ယောက်ျားနှစ်ဦး ချစ်ကြိုက်နေတာကို သူ လေ့လာမိခဲ့တယ်လို့ ဆိုတယ်။ ဒီအဆိုအရကြည့်ရင် အနည်းဆုံးတော့ ရှေးခေတ်ရောမလူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ လိင်တူဆက်ဆံရေးဟာ သာမန် သူလိုငါလို ထူးမခြားနား ကိစ္စတစ်ခုအနေနဲ့ ရှိခဲ့တယ်လို့ ယူဆရတယ်။ ဒါက အစောပိုင်း သမ္မတနိုင်ငံဖြစ်စကာလတွေက အခြေအနေ၊ နှောင်းပိုင်းကာလရောက်တော့ ထိပ်သီးရောမစာပေပညာရှင်တချို့ဟာ လိင်တူချစ်ခြင်း မေတ္တာအကြောင်းကိုတောင် ရေးသားဖွဲ့နွဲ့လာခဲ့ကြတယ်။ အဲဒီကာလ စာပေအရေးအသားတွေထဲမှာ အမြဲတမ်း တွေ့နေရတဲ့ အယူအဆတစ်ရပ်က ယောက်ျားဆိုတာ လိင် တစ်မျိုးမဟုတ်တစ်မျိုးနဲ့ အလှတရားအပေါ် ရမ္မက်ဆန်ဆန် ထိတွေ့တုံ့ပြန်နိုင်တယ်ဆိုတာပဲ ဖြစ်တယ်။ ဥပမာ- ကဗျာဆရာ ကာတုလု (catullus) ဆိုရင် လိင်တူနဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်လိင်ကွဲ ချစ်ခြင်းမေတ္တာအကြောင်းတွေကို ကဗျာရေးဖွဲ့လာခဲ့တာ။ ဒါပေမဲ့ လိင်နှင့်ပတ်သက်ပြီး လူမှုဆိုင်ရာ အဆင့်အတန်း၊ အခန်းကဏ္ဍဆိုတာအပေါ် အလေးထားကြည့်တာမျိုးကတော့ ရှိနေခဲ့သေးတာပဲ။ ယောက်ျားဖြစ်စေ၊ မိန်းမဖြစ်စေ အခြားလူပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးကို စိမ့်ဝင်ထိုးဖောက်လိုက်ခြင်းဟာ လွတ်လပ်စွာ မွေးဖွားတဲ့ ယောကျ်ားတစ်ဦးအတွက် လက်သင့်ခံနိုင်လောက်တဲ့ကိစ္စပဲ။

ရှေးခေတ်ရောမသားတွေဟာ ဒီလိုအခြားသူအပေါ် စိမ့်ဝင်ထိုးဖောက် (penetrate) တဲ့ကိစ္စကို ပါ၀ါနဲ့ ရယူပိုင်ဆိုင်မှုကို သွယ်ဝိုက် ညွှန်းဆိုတဲ့သဘောအဖြစ် ယူဆကြတယ်

ရှေးခေတ်ရောမသားတွေဟာ ဒီလိုအခြားသူအပေါ် စိမ့်ဝင်ထိုးဖောက် (penetrate) တဲ့ကိစ္စကို ပါ၀ါနဲ့ ရယူပိုင်ဆိုင်မှုကို သွယ်ဝိုက် ညွှန်းဆိုတဲ့သဘောအဖြစ် ယူဆကြတယ်။ ဒါ့အပြင် အဲဒီကိစ္စဟာ သူ့လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွက် လျော်ကန်သင့်မြတ်တဲ့ လူမှုအဆင့်အတန်း တစ်ရပ်အဖြစ်လည်း လက်ခံထားကြသေးတာပဲ။ ဒါပေမဲ့ စိမ့်ဝင်ထိုးဖောက်ခံရသူတွေဟာ အများအားဖြင့် မိန်းမတွေ၊ ဒါမှမဟုတ် အစေခံကျွန်တွေ ဖြစ်တာများတယ်။ ကာတုလုရဲ့ကဗျာအရေးအသားတွေဟာ ဒီသဘောကို ထင်ဟပ်ပြထားတာ။ ကာတုလုရဲ့ကဗျာတွေဟာ ငယ်ရွယ်ချောမောတဲ့ ယောက်ျားလေးတွေအပေါ် နက်နဲတဲ့ စုံမက်စိတ်နဲ့ တမ်းတစိတ်ဖြစ်နေမှုကို ပေါင်းစပ်ပြထားတယ်။ တစ်ဖက်မှာ သူ့ရန်သူတွေ၊ သူ့အခေါ်ကတော့ လိင်တူဆက်ဆံတဲ့ ယောက်ျားတွေသုံးတဲ့ ဘာသာစကားကို နှိမ့်ချဝေဖန်ထားပြီး သူတို့ကို မုဒိမ်းကျင့်ကြဖို့ ခြိမ်းခြောက်ပြထားတယ်။ နိုင်ငံရေးသမားတွေဆိုရင် သူတို့နဲ့အမြင် ကွဲလွဲဆန့်ကျင်နေတဲ့ အတိုက်အခံတွေရှိလာရင် အဲဒီသူတွေကို အပြုခံအဖော်အဖြစ်ယူဆပြီး လိင်တူဆက်ဆံတဲ့သူတွေလို့ စွပ်စွဲတတ်ကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီလို အထင်သေး စွပ်စွဲပြောဆိုမှုတွေဟာ ထိခိုက်မှုအတိုင်းအဆ သိပ်မကြီးမားခဲ့ပါဘူး။

သမ္မတနိုင်ငံ တည်ဆောက်စကာလအတွင်းမှာ ရောမမြို့ရဲ့ကြီးထွားလာတဲ့ ဓနဥစ္စာကြွယ်ဝမှုကြောင့်ပဲ တမူထူးခြားတဲ့ ရမ္မက်ခံစားမှုတွေနဲ့ ဇိမ်ခံမှုတွေမှာ သာယာပျော်မြူးတတ်ကြတဲ့ ယဉ်ကျေးတဲ့လူတန်းစားတစ်ရပ် ထွက်ပေါ်လာတယ်။ ဒီအသစ်ထွက်ပေါ်လာတဲ့ လူ့မလိုင်အလွှာတစ်ရပ်ဟာ လိင်တူချစ်ခြင်းကို ပိုပြီးလက်ခံလာခဲ့ကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒါတွေအားလုံးဟာ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ပဋိပက္ခကို ဖန်တီးပေးလိုက်တယ်။ အစဉ်အလာ ကောင်းမြတ်ခြင်းတန်ဖိုးတွေနဲ့ ဓလေ့စရိုက်တွေနဲ့မယဉ်ပါးဘဲ လိင်ပိုင်းဓလေ့စရိုက်တွေအပေါ် ပိုပြီးလက်သင့်ခံပေးလာတဲ့ ယဉ်ကျေးတဲ့ အီလစ်အလွှာ လူတန်းစားတစ်ရပ်ဟာ ရောမလူ့အဖွဲ့အစည်းကို ကျဆင်းလာစေတော့မယ်ဆိုပြီး တချို့က စိုးရိမ်ကြတယ်။

စီအီး ၉၈ ကနေ ၁၁၇ အထိ အုပ်စိုးသွားခဲ့တဲ့ အင်ပါယာဘုရင် ထရေ ဂျန်ဟာ လူငယ်လေးတွေနဲ့ လိင်တူဆက်ဆံတဲ့ အမူအကျင့်ရှိတဲ့အတွက် နာမည်ကြီးတယ်

သမ္မတနိုင်ငံ တိမ်ကောတော့မယ့် ရက်ကာလတွေမှာ ထိပ်သီးနိုင်ငံရေးနဲ့ ဥပဒေပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်သူ စီစီရို (Cicero) ဟာ လိင်တူချစ်ခြင်းအပေါ် ဆန့်ကျင်ဝေဖန်ခဲ့တယ်။ သူ့ရဲ့အားထုတ်မှုဟာ သဘာဝတ္ထ ဥပဒေသီအိုရီ ဖြစ်ထွန်းတိုးတက်လာဖို့ရာ ရှေ့ပြေးတစ်ခုပါပဲ။ နောက်ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာကြာတော့ မူဆိုနီယပ်စ်ရုဖုစ်(musonius rufus) ဟာ စီစီရိုအမြင်ကို အခြေခံပြီး လိင်တူဆက်ဆံရေးတွေဟာ သဘာဝတရားကို ဆန့်ကျင်ခြားနားနေတာဖြစ်တယ်လို့ ဆိုလာတယ်။ ရောမအင်ပါယာ အစောပိုင်းကာလအတွင်းမှာ ဒီပဋိပက္ခအတွက် ဖြေရှင်းစရာနည်းလမ်း မရှိခဲ့ဘူး။ ဒါပေမဲ့ လျော်ကန်သင့်မြတ်တဲ့ အခန်းကဏ္ဍနဲ့ လူမှုအဆင့်အတန်း သတ်မှတ်ချက်ထုံးစံနဲ့အညီဖြစ်တဲ့ လိင်တူဆက်ဆံရေးတွေကိုတော့ သဘောထားကြီး ခွင့်လွှတ်ပေးထားဆဲပဲ။ ဒုတိယရာစုနှစ်အစောပိုင်းမှာ ရေးဖွဲ့ခဲ့တဲ့ ဖလူထာ့ချ်(Plutarch) ရဲ့ ကဗျာ Erotikos ဟာ ဒီပိုကျယ်ပြန့်တဲ့ လူမှုရေးဆိုင်ရာ ပဋိပက္ခအပေါ် ထင်ဟပ်ထားတာ ဖြစ်တယ်။ သူ့ကဗျာထဲမှာ အဓိကဇာတ်ဆောင်တစ်ဦးက လူငယ်လေးတွေအပေါ်ချစ်တဲ့ ယောကျ်ားကြီးတွေရဲ့အချစ်ဟာ သာလွန်မြင့်မြတ်ကြောင်းကို ပြောပြနေပြီး အခြားဇာတ်ဆောင်တစ်ဦးက ဒါကို ရှုတ်ချဝေဖန်နေတဲ့ ဇာတ်ပြော အဆောက်အအုံကို ဖန်တီးတည်ဆောက်ပြထားတယ်။ စီအီး ၉၈ ကနေ ၁၁၇ အထိ အုပ်စိုးသွားခဲ့တဲ့ အင်ပါယာဘုရင် ထရေ ဂျန်ဟာ လူငယ်လေးတွေနဲ့ လိင်တူဆက်ဆံတဲ့ အမူအကျင့်ရှိတဲ့အတွက် နာမည်ကြီးတယ်။ သူ့နေရာ ဆက်ခံတဲ့ ဘုရင်ဟေးဒရန်ကလည်း လိင်တူဆက်ဆံစိတ် ပြင်းထန်ပြီး ဇာတ်သိမ်းမလှခဲ့ရှာဘူး။ ဟေးဒရန်ဟာ နိုင်းလ်မြစ်မှာ ရေနှစ်သတ်ပစ်ခံခဲ့ရတဲ့ သူ့ချစ်သူအတွက် အထိမ်းအမှတ်ရုပ်တုတွေကို တည်ဆောက်ခဲ့တယ်။ ခေတ်ပြိုင် သမိုင်းပညာရှင်တွေကတော့ ဒီဘုရင်နှစ်ပါးစလုံးကို လိင်တူနှစ်သက်မှုမှာ အဆင့်မြင့်မားသူတွေအဖြစ် သတ်မှတ်ပေးထားခဲ့တယ်။

ရှေးခေတ်ရောမမှာ မိန်းမချင်း လိင်တူဆက်ဆံရေးအပေါ် ပထမဆုံးအကြိမ် ပေါ်ပေါ်ထင်ထင် ဖွင့်ချ ဆွေးနွေးလာကြတာဟာ အင်ပါယာအစောပိုင်းကတည်းကပါပဲ။ ဒီဆွေးနွေးပြောဆိုမှုတွေကို ယောက်ျားတွေက စာနဲ့ ပြန်ရေးသားဖော်ပြခဲ့ကြတယ်။ ဒီတော့ ယောက်ျားအသံနဲ့ ပြန်ဖော်ထုတ်ရေးသားတာဆိုတော့ လေသံမှာ ရန်လိုဆန့်ကျင်တဲ့သဘောတွေ အမြဲတမ်း ကပ်ပါနေတော့တာပဲ။ မာရှယ်တို့လို ကဗျာဆရာတွေဟာ လက်စဘီယံတွေကို လက်ခံထားနိုင်တဲ့ လူမှုရေးကဏ္ဍတွေကို ချိုးဖောက်နေတဲ့ ဖိုဆန်တဲ့လူတွေအဖြစ် ဖော်ကျူးပြတယ်။ အဲဒီလက်စဘီယံတွေဟာ လိင်ဆက်ဆံမှုအတွင်းမှာ ပြုသူအခန်းကဏ္ဍကနေ ပါ၀င်ပြီး ကြားခံကိရိယာတွေကို သုံးတတ်ကြတယ်။ အင်ပါယာနှောင်းပိုင်းခေတ် စာရေးဆရာတစ်ဦး သုံးသပ်ပြသလို ဆိုရရင်တော့ လက်စဘီယံဝါဒကို အပျက်သဘောရှုထောင့်ကနေကြည့်ရင် ဒီဝါဒဟာ ယောက်ျားချင်း ချစ်ကြိုက်မှုကို တန်ပြန်ဆန့်ကျင်ပြမှုတစ်ရပ်လို့ ဆိုရမယ်။ ယောက်ျားချင်းချစ်ခြင်းကို လက်ခံတယ်ဆိုတာဟာ မိန်းမချင်းချစ်ခြင်းကိုလည်း လက်ခံပေးလိုက်တဲ့ သဘောမျိုးလည်း ဖြစ်တယ်။

သမိုင်းမှာ ခရစ်ယာန်ဘာသာကို ကူးပြောင်းခဲ့ကြတဲ့သူတွေ အချိန်နဲ့အမျှ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တယ်၊ အဲဒီလို ဘာသာကူးပြောင်းမှုဟာ လိင်သဘာဝနဲ့ပတ်သက်တဲ့ သဘောထားအမြင်တွေကိုလည်း ပြောင်းလဲသွားစေတယ်ဆိုတာ မငြင်းနိုင်ဘူး။ အလက်ဇန္ဒားကလီးမန့်နဲ့ တာကျူလီယန်းတို့လို ဘုရားကျောင်း စာရေးဆရာတွေဟာ တဏှာရာဂနဲ့ ပြုမူလုပ်ကိုင်တဲ့ လက်ထပ်ခြင်းကိစ္စမှာ မျိုးပွားနိုင်တာရော၊ မျိုးမပွားနိုင်တာရောပါတဲ့ လိင်ဆက်ဆံမှုမျိုးတိုင်းကို ရွံ့ရှာပြီး ကန့်သတ်ချင်ကြတယ်။ ဒါကြောင့် သူတို့စိတ်ထဲမှာ လိင်တူဆက်ဆံခြင်း အပြုအမူတွေဟာ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ဖောက်ဖျက်မှု ဖြစ်တယ်ဆိုပြီး အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုထားကြတာ။ လေးရာစုမှာ အင်ပါယာဘုရင် ကွန်စတမ်တင်း(မ်)ဟာ ရောမရဲ့ နိုင်ငံတော်မူဝါဒကို ခရစ်ယာန်ဘာသာဆီ တိမ်းညွှတ်မှုကနေ သဘောထားကြီး ခွင့်လွှတ်ပေးမှုတစ်ရပ်ဆီ ဦးတည်ပြောင်းလဲပစ်လိုက်တယ်။ ကွန်စတမ် တင်း(မ်)ရဲ့သားဖြစ်သူတွေကလည်း ယောက်ျားချင်း လိင်တူဆက်ဆံခြင်းအပြုအမူတွေမှာ အပြုခံနေရာကနေ ပါ၀င်သူကို ရာဇဝတ်သားအဖြစ် သတ်မှတ်တဲ့ ဥပဒေတစ်ရပ်ကို ပြဋ္ဌာန်းတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဥပဒေဟာ အသက်တော့ မဝင်ခဲ့ဘူး။ ၃၄၂ မှာ ပြဋ္ဌာန်းတော့မှ ဒီဥပဒေကို ၄၃၈ က သီယိုဒိုဆီးယန်း ကိုဓဥပဒေထဲမှာ ပေါင်းထည့်ပြီး ပြဋ္ဌာန်းခဲ့တယ်။ ဘီစီ ၃၉၀ မှာ ထုတ်ပြန်တဲ့ အမိန့်ပြန်တမ်းက လိင်တူဆက်ဆံရေးတွေမှာ အပြုခံဖြစ်တဲ့ ယောက်ျားကို ရှုတ်ချထားပြီး ယောက်ျားပြည့်တန်ဆာတွေကို ပစ်မှတ်ထားတယ်။ သတ်မှတ်ထားတဲ့ ပြစ်ဒဏ်ကတော့ သေဒဏ်ပါပဲ။ ဒါပေမဲ့ အလားတူနှစ်မှာပဲ သက်ဆာလိုနီကာမှာ ယောက်ျားကျွန်တစ်ယောက်နဲ့ လိင်ဆက်ဆံခဲ့တဲ့အတွက် ရထားစစ်သည်တစ်ဦးကို အရေးယူခဲ့တဲ့ ရောမဗိုလ်ချုပ်ဟာ အဲဒီယောက်ျားကို ထောင်ချပစ်ခဲ့မှုနဲ့ အသတ်ခံခဲ့ရတယ်။ ဒါကို လက်တုံ့ပြန်တဲ့အနေနဲ့ သီယိုဒိုဆီးယပ်စ်ဟာ ဂရိနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းက မြို့နေလူထုတစ်ရပ်လုံးကို အစုလိုက် လူသတ်ပွဲကို စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့တော့တာပဲ။ ထောင်နဲ့ချီပြီး အသတ်ခံခဲ့ကြရတယ်။

ယနေ့ခေတ်ပြိုင်အသုံးအနှုန်းဖြစ်တဲ့ လိင်တူ/ လိင်ကွဲ နှစ်ခုတွဲဝေါဟာရကို အခြေခံတဲ့ စကားလုံးတွေ၊ အယူအဆတွေ ရှေးခေတ်ဂရိတို့မှာ မရှိခဲ့ဘူး

ရှေးခေတ်ဂရိ Ancient Greece

ရှေးခေတ်ဂရိတွေကတော့ လိင်ပိုင်းကိစ္စတွေကို ပေါ်ပေါ်ထင်ထင် ရေးသားတယ်။ သူတို့ရဲ့ အနုပညာ လက်ရာထဲမှာ လိင်သဘာဝကို ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ထုတ်ဖော်ပြကြတယ်။ တစ်စပ်တည်းမှာပဲ ရှေးခေတ် ဂရိလိင်သဘာဝနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဆွေးနွေးမှုတွေ ပြုလုပ်ဖို့ရာ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကြွယ်ဝမှုကလည်း အသင့်ရှိနေခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ လိင်သဘာဝအကြောင်း ရေးသားချက်တွေ၊ ထုတ်ဖော်ချက်အားလုံးဟာ ယောက်ျားတွေကနေပဲ လုပ်ကြတာ။ ဒီအသုံးအနှုန်းမှာ ရှေးခေတ်ဂရိတို့ရဲ့ လိင်သဘာဝအပေါ် သိနားလည်ထားမှုတွေကို ယေဘုယျ ဖော်ပြပေးထားတယ်၊ ဒါပေမဲ့ ဒီနေရာမှာ သိထားရမှာက ဒေသအဆက်အစပ်အပေါ် မူတည်ပြီး လိင်သဘာဝအပေါ် သိနားလည်ထားမှုတွေဟာ အမျိုးမျိုးကွဲပြားမှု ရှိနေတယ်ဆိုတာပဲ ဖြစ်တယ်။ ဥပမာ အိုင်အိုနီးယားမှာဆိုရင် လိင်တူဒဏ္ဍာရီတွေကို ဆန့်ကျင်ရှုတ်ချကြတယ်၊ အေလိစ်နဲ့ ဘွိုင်အိုတီယားမှာဆိုရင်တော့ လူထုဟာ လိင်တူချစ်ခြင်းကို အသိအမှတ်ပြုပြီး အဲဒီလိုချစ်ကြတဲ့စုံတွဲတွေကို ချီးကျူးထောမနာတောင် ပြုကြသေးတာပဲ။

ဆက်ဖို (Sappho) ရဲ့ လက်ရာတွေကလွဲရင် မိန်းမချင်း လိင်ဆက်ဆံမှုသဘာဝအပေါ် ရည်ညွှန်း ရေးသားထားချက်တွေက အမျိုးမျိုးရှိတယ်။ ပန်းအိုးတွေနဲ့ ပန်းကန်ပြားစတဲ့ နေ့စဉ်အသုံးအဆောင် ပစ္စည်းတွေမှာတောင် မိန်းမချင်း စုံမက်မှုဆက်ဆံရေးကို ဖော်ကျူးပြထားတဲ့ ပုံတွေနဲ့ချည်းပဲ။ ဒီလက်ရာတွေထဲမှာ သာမန်ယောကျ်ားချင်း ဆက်ဆံရေးတွေမှာ တွေ့ရများတဲ့ လိင်နှိုးဆွစရိုက်တွေလည်း ပါ၀င်နေတယ်။ ဥပမာ မေးစေ့ကို ပွတ်သပ်ထိတွေ့တာမျိုးတွေပဲ။ လက်ရာတစ်ခုမှာဆိုရင် ဂရိနတ်ဘုရား ဒိုင်အိုနီးဆပ်စ်ဆီ တောယုန်တစ်ကောင်ကို ယဇ်ပူဇော်နေပုံကို သရုပ်ဖော်ပြထားတယ်။ သဘောက တစ်ခါတလေ ဘာသာရေးဓလေ့စရိုက်တွေဟာ မိန်းမချင်း နှီးနွယ်မှုအတွက် အဆက်အစပ် ဖြစ်နေတတ်တာကို ပြနေတာပဲ။ ဖလူ ထာ့ချ်နဲ့ အခြားစာရေးဆရာတွေဟာ တစ်ခါတလေ မိန်းမချင်း လိင်တူဆက်ဆံရေးတွေကို ပုံဖော်ပြကြတယ်။ ဟယ်လန်နစ်ခေတ်မှာ လက်စဘီယံ လိင်ရမ္မက်ဝါဒကို ညွှန်းဆိုတဲ့ ကဗျာတွေကို နော့ဆစ်က ရေးသားခဲ့တယ်။ နော့ဆစ်ဟာ ကဗျာတွေကို ပိုပြီးရှင်းလင်းအောင် ရေးတာမျိုးလည်း မလုပ်ဘူး။ သူ့ကဗျာတွေဟာ ရှေးဆန်မှုပျောက်ဆုံးနေတယ်။ နော့ဆစ်ဟာ မိန်းမတွေရဲ့ အလှတရားကို ရေးဖွဲ့တာ။ သူမကိုယ် သူမလည်း ဆက်ဖိုနောက်လိုက်တစ်ဦးအဖြစ် ကြေညာပြခဲ့တယ်။ ယေဘုယျအားဖြင့် သူမလက်ရာထဲမှာ ယောက်ျားတွေကို လျစ်လျူရှုထားခဲ့တယ်။

ယနေ့ခေတ်ပြိုင်အသုံးအနှုန်းဖြစ်တဲ့ လိင်တူ/ လိင်ကွဲ နှစ်ခုတွဲဝေါဟာရကို အခြေခံတဲ့ စကားလုံးတွေ၊ အယူအဆတွေ ရှေးခေတ်ဂရိတို့မှာ မရှိခဲ့ဘူး။ အဲဒီခေတ်တုန်းက ဂရိတို့ အဓိကထားတဲ့ အယူအဆတစ်ရပ်ရှိတယ်။ ဒီအယူအဆကို ဒီနေ့ခေတ်အမြင်ကနေ ကြည့်ရင် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ တိမ်းညွှတ်စိတ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။ အဲဒီအယူအဆက လူတွေ၊ အနည်းဆုံး ယောက်ျားတွေဟာ လိင်တစ်ခုခုနဲ့ အလှတရားအပေါ် ရမ္မက်ဆန်ဆန် တုံ့ပြန်ခံစားနိုင်တယ်ဆိုတာပဲ။ ဘီစီအီ ငါးရာစုက အေသင်ဗိုလ်ချုပ်၊ နိုင်ငံရေးသမားတစ်ဦးဖြစ်တဲ့ Alcibiades အကြောင်းကို Diogenes Laeurti us က ကဗျာရေးတယ်။ သူ့ကဗျာက “လူပျိုပေါက်အရွယ်မှာ သူဟာ ခင်ပွန်းတွေကို သူတို့ရဲ့ ဇနီးမယားတွေဆီကနေ ဆွဲထုတ်ယူသွားတယ်။ လူငယ်ဘဝရောက်တော့ ဇနီးတွေကို သူတို့ရဲ့ ခင်ပွန်းတွေဆီကနေ ဆွဲထုတ်ယူသွားခဲ့ပြန်ပါရော” ဆိုတာပဲ။ တချို့လူတွေဟာ လိင်တစ်ခုကိုအခြေပြုတဲ့ လူတွေအပေါ်ကို အထူးစိတ်ဝင်စားတတ်ကြတယ်။ ဥပမာ အလက်ဇန္ဒား သည်ဂရိတ်၊ စတိုးဝစ်ဂိုဏ်းဖခင် ဇီနိုတို့ဟာ လူငယ်လေးတွေနဲ့ အခြားယောက်ျားကြီးတွေအပေါ် အထူးစိတ်ဝင်စားတဲ့အတွက် ကျော်ကြားတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီလို လူမျိုးတွေကို ယေဘုယျအားဖြင့် ခြွင်းချက်အဖြစ်ထားပြီး ပုံဖော်ထားတတ်ကြတယ်။ ဒါ့အပြင် လိင်တစ်ခုခုအပေါ် စွဲလန်းခြင်းဟာ အရသာတွေ့မှု၊ ဒါမှမဟုတ် အကြိုက်ဖြစ်မှုကိစ္စတစ်မျိုးပဲလို့ မြင်နိုင်တယ်။ သဘောက ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာပိုင်း မေးခွန်းထုတ်စရာ တစ်ခုထက်ပိုတဲ့အရာလို့ ဆိုချင်တာပဲ။ ဥပမာ ဖလူထာ့ချ်ရဲ့ကဗျာ Erotikos ထဲမှာ ဇာတ်ဆောင်တစ်ဦးက ”အလှတရား ကို တော်ဝင်မြတ်နိုးသူဟာ ရုပ်ပိုင်း အသေးစိတ်အခြင်းအရာ ကွဲပြားမှုတိုင်းကို ဂရုပြုမှာမဟုတ်ဘဲ အကောင်းမွန်ဆုံးဖြစ်မှု၊ ကြီးကျယ်ခမ်းနားတဲ့ သဘာဝတရား လက်ဆောင်လို့ သူမြင်မြင်သမျှ နေရာတိုင်းအပေါ် ချစ်မြတ်နိုးမှုဖြစ်နေမှာပါပဲ”လို့ ထုတ်ပြောသွားတယ်။

ရှေးခေတ်ဂရိတို့ရဲ့ လိင်ဆက်ဆံရေးမှာ အဓိကကျတဲ့ ကွဲပြားချက်တစ်ခုကတော့ ပြုသူ၊ ဒါမှမဟုတ် ထိုးဖောက်စိမ့်ဝင်သူနဲ့ အပြုခံ၊ ဒါမှမဟုတ် ထိုးဖောက်စိမ့်ဝင်ခံသူတို့ယူတဲ့ အခန်းကဏ္ဍကြား ကွဲပြားချက်ပါပဲ။ အပြုခံအခန်းကဏ္ဍ (Passive Role) ဟာ လူမှုရေးအရ နိမ့်ပါးနေသူတွေ ဥပမာ နိုင်ငံသားတွေအဖြစ် ယူဆမခံရတဲ့ မိန်းမ၊ ကျွန်၊ ယောက်ျားလူငယ်တွေအတွက်သာ လက်ခံထားနိုင်တဲ့အရာ ဖြစ်တယ်

လူမှုလိင်တစ်ခုဟာ အခြားလိင်တစ်ခုခုအတွက် ရမ္မက်နိုးထစေမှုအရ စွဲမက်စရာဖြစ်နေတယ်ဆိုတာ အရေးမကြီးဘူး။ ဒီထက်ပို အရေးကြီးတဲ့ အကြောင်းအရာတွေ ရှိတယ်။ ပထမတစ်ချက်က လူတစ်ယောက်ဟာ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အလေ့အကျင့်တွေမှာ အလွန်အကျွံမဖြစ်စေဘဲ ထိန်းသိမ်းမှု ရှိသလား၊ မရှိဘူးလားဆိုတာပဲ။ လူမှုရေး အဆင့်အတန်းကလည်း အရေးပါတယ်။ လွတ်လပ်တဲ့လူမှသာ သူ့ထက် လူမှုအဆင့်နိမ့်ပါးတဲ့ မိန်းမ၊ ဒါမှမဟုတ် ယောက်ျားကျွန်တွေနဲ့ လိင်ဆက်ဆံခွင့်ရတယ်။ ဒါပေမဲ့ လွတ်လပ်တဲ့ ယောက်ျားအချင်းချင်းကြား လိင်ဆက်ဆံမှုကတော့ ပြဿနာရှိနိုင်တယ်။

ရှေးခေတ်ဂရိတို့ရဲ့ လိင်ဆက်ဆံရေးမှာ အဓိကကျတဲ့ ကွဲပြားချက်တစ်ခုကတော့ ပြုသူ၊ ဒါမှမဟုတ် ထိုးဖောက်စိမ့်ဝင်သူနဲ့ အပြုခံ၊ ဒါမှမဟုတ် ထိုးဖောက်စိမ့်ဝင်ခံသူတို့ယူတဲ့ အခန်းကဏ္ဍကြား ကွဲပြားချက်ပါပဲ။ အပြုခံအခန်းကဏ္ဍ (Passive Role) ဟာ လူမှုရေးအရ နိမ့်ပါးနေသူတွေ ဥပမာ နိုင်ငံသားတွေအဖြစ် ယူဆမခံရတဲ့ မိန်းမ၊ ကျွန်၊ ယောက်ျားလူငယ်တွေအတွက်သာ လက်ခံထားနိုင်တဲ့အရာ ဖြစ်တယ်။ ဒီတော့ လိင်တူဆက်ဆံရေးဆိုတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုအမြင်က အရွယ်ရောက်ပြီး ယောက်ျား၊ အသက် (၂၀၊ ၃၀) လောက်နဲ့ နှုတ်ခမ်းမွှေး မုတ်ဆိတ်မွှေးတောင် မပေါက်သေးတဲ့ လူငယ်ကြား ဆက်ဆံမှုကို အဓိကထားပြောတာပဲ။ ဒီဆက်ဆံရေးမှာ လက်ဆောင်ပဏ္ဍာ ပေးတာမျိုးအပါအဝင် ကိုယ့်လိင်အဖော်ကို မျှားယူတဲ့ဓလေ့ (Courtship Ritual) တော့ ရှိတယ်။ အရွယ်ရောက်ယောက်ျားဟာ သူ့အနေနဲ့ လိင်စိတ်သက်သက်ထက် ပိုပြီးမြင့်တဲ့ စိတ်ဝင်စားမှုမျိုး လူငယ်လေးအပေါ် ရှိနေပါတယ်ဆိုတာကို ထုတ်ပြရတယ်။ ဒီအခါမှာ လူငယ်လေးကလည်း မဆွတ်ခင်ကတည်းက ညွတ်နေတာမျိုး မဟုတ်ဘူး။ သူ့အတွက် လိင်မျှားယူမှုအောက် အလွယ်တကူ သက်ရောက်ကျဆင်းသွားရတာမျိုး မဟုတ်ဘူး။ လူတစ်ယောက်ထက်မက သူ့နောက် လိုက်လာရင်တော့ လူငယ်လေးဟာ သူ့ရဲ့လိမ္မာပါးနပ်မှုနဲ့ ဆုံးဖြတ်မှုကို ပြသပြီး ပိုမြင့်တဲ့ အထက်တန်းလွှာထဲက ယောက်ျားကြီးတစ်ယောက်ကို ရွေးချယ်သွားတယ်။ ထိုးဖောက်စိမ့်ဝင်မှုကို ရှောင်ရှားတဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေလည်း ရှိတယ်။ ဥပမာ ကိုယ့်လိင်အဖော် ယောက်ျားကြီးနဲ့ မျက်နှာချင်းအပ်ပြီး စပ်ယှက်လိုက်တာမျိုး၊ ယောက်ျားကြီးရဲ့တန်ဆာကို လူငယ်လေးက သူ့ပေါင်နှစ်ချောင်းကြား ညှပ်ထားတာမျိုးကို လုပ်တာပဲ။ ဒါကို ခြေချောင်းခြင်းထပ် လိင်ဆက်ဆံမှုလို့ ခေါ်တယ်။ အဲဒီဆက်ဆံမှုက ယာယီသဘောပါပဲ။ ကောင်လေးဟာ လိင်အရ ရင့်ကျက်မှုဖြစ်လာချိန်မှာ ဒီဆက်ဆံရေး မရှိတော့ဘူး။ တန်းတူနိုင်ငံသားတစ်ဦး ဖြစ်လာချိန်မှာ နာခံရတဲ့အခန်းကဏ္ဍမှာပဲ ဆက်နေဦးမယ်ဆိုတဲ့ကိစ္စဟာ ပြဿနာရှိလာတယ်။

ရှေးခေတ်ဂရိတို့မှာ လူငယ်ယောက်ျားချင်း ဆက်ဆံမှုဖြစ်ရပ်တွေလည်း ရှိတယ်။ လူငယ်ဆိုတာ မုတ်ဆိတ်မွှေးတောင် ဖြစ်ဖြစ်မြောက်မြောက် မရှိသေးတဲ့အရွယ်ကို ဆိုလိုတာပါ။ ပင်ဒါတို့လို လူတွေရဲ့ အရေးအသားတွေနဲ့ ပန်းချီကားတွေမှာ အဲဒီလိုဆက်ဆံရေးကို ထင်ဟပ်ထားတာ တွေ့ရနိုင်တယ်။ အပြုခံ အခန်းကဏ္ဍဟာ ပြဿနာရှိနိုင်တယ်လို့ မြင်ခံရချိန်မှာ အရွယ်ရောက် ယောက်ျားအပေါ် စိတ်ဝင်စားမှုဟာ လူးလားမြောက် ရင့်ကျက်မှုရဲ့ အမှတ်အသားတစ်ရပ်လို့ ယူနိုင်တယ်။ ဇူးစ်တို့လို ဂရိနတ်ဘုရားတွေမှာ သူတို့နဲ့ပတ်သက်တဲ့ လိင်တူစွန့်စားခန်း ဇာတ်လမ်းတွေ ကိုယ်စီရှိကြတယ်။ ဂရိဒဏ္ဍာရီနဲ့ စာပေထဲက အခြားအထင်ကရ ပုဂ္ဂိုလ်တွေမှာလည်း ဒီအတိုင်းပါပဲ။ ဥပမာ အာခိလိ၊ ဂမ်နိမိဒ်၊ ဟာကျူလေ့စ်တို့လို ပုဂ္ဂိုလ်တွေပဲ။ Symposium ထဲမှာ ပလေတိုက လိင်တူချစ်သူတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ စစ်တပ်တစ်ခု ဖန်တီးရေးကို ထောက်ခံတဲ့ ဇာတ်ဆောင်တစ်ဦးကို ထည့်သွင်းထားတယ်။ တကယ်တမ်းလည်း အဲဒီလို စစ်တပ်မျိုး ပေါက်ဖွားရှင်သန်ခဲ့တယ်၊ The Sacred Band of Thebes တပ်ဖွဲ့ဟာ ဘီစီလေးရာစုတုန်းက Theban တို့ရဲ့အီလစ်အလွှာ တပ်ဖွဲ့ပဲ။ ယောကျ်ားချင်း လိင်တူချစ်သူ စုံတွဲပေါင်း ၁၅၀ နဲ့ တည်ဆောက်ခဲ့တဲ့ စစ်တပ်တစ်ခုပဲ ဖြစ်တယ်။

နောင်ချိုသစ်

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.