ပြစ်မှုဆိုင်ရာဥပဒေအပိုင်း (၂)

ယခုတစ်ပတ်တွင် ပြစ်မှုဆိုင်ရာဥပဒေအခန်း (၃) ပြစ်ဒဏ်များနှင့် (၄) ကင်းလွတ်ရမြဲအချက်များအကြောင်းတို့ကို ရှင်းပြထားပါသည်။ တရားရုံးတွင် ကိုးကားသုံးစွဲမည်ဆိုပါက မူရင်းဥပဒေအတိုင်းသာ သုံးစွဲရပါမည်။ လူတိုင်းဥပဒေပညာကို နားလည်နိုင်ကြပြီး ဥပဒေနှင့်အညီနေထိုင်သည့် လူ့ဘောင်အဖွဲ့အစည်းကို တည်ဆောက်နိုင်ကြပါစေ။

ပြစ်မှုဆိုင်ရာဥပဒေအခန်း (၃)

ပြစ်ဒဏ်များ

မေး ။ ပြစ်မှုဆိုင်ရာ ဥပဒေပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များအရ၊ ပြစ်မှုကျူးလွန်သူကို မည်သည့်ပြစ်ဒဏ်များပေးပါသလဲ။

ဖြေ ။ ပြစ်မှုဆိုင်ရာဥပဒေပါ ပြဋ္ဌာန်း ချက်များကို ကျူးလွန်လျှင်….

(၁) သေဒဏ်
(၂) တစ်ကျွန်းပို့ဒဏ် (တစ်သက်တစ်ကျွန်းဒဏ်)
(၃) အလုပ်ကြမ်းနှင့် ထောင်ဒဏ်
(၄) အလုပ်မဲ့ထောင်ဒဏ်
(၅) ထောင်ဒဏ်နှင့် ငွေဒဏ်
(၆) ငွေဒဏ်များကို အပြစ်ပေးပါတယ်။ (ပုဒ်မ ၅၃)

မေး ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ သေဒဏ်ပယ်ဖျက်ပြီးပြီဆိုတာ မှန်ပါသလား။

ဖြေ ။ မဟုတ်ပါ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ယနေ့ထိ သေဒဏ်ကို တရားဝင်ပယ်ဖျက်ခြင်း မရှိသေးပါ။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်ကတည်းက သေဒဏ်အပြစ်ပေးခံရသူများကို အမှန်တကယ် သေဒဏ်စီရင်ခြင်းမျိုး မတွေ့ရဘဲ နှစ်ရှည်ထောင်ချခြင်းမျိုးသာ တွေ့ရပါတယ်။

မေး ။ ကမ္ဘာပေါ်မှာ သေဒဏ်ပယ်ဖျက်ပြီးတာ ယနေ့ထိ ဘယ်နှစ်နိုင်ငံလောက် ရှိပါသလဲ။

ဖြေ ။ ၂၀၁၂ခုနှစ်ထိ ကမ္ဘာပေါ်မှာသေဒဏ်ပယ်ဖျက်ပြီးတဲ့ နိုင်ငံပေါင်း (၁၀၀) ခန့် ရှိပါတယ်။

မေး ။ အင်္ဂလန်နိုင်ငံ၊ အမေရိကန်နိုင်ငံ၊ ရုရှားနိုင်ငံများတွင် သေဒဏ်ပယ်ဖျက်ပြီးပြီလား။

ဖြေ ။ အင်္ဂလန်နိုင်ငံက ၁၉၆၅ ခုနှစ်က သေဒဏ်ကို အစမ်းသဘောဖြင့် ယာယီပယ်ဖျက်ထားပါတယ်။ ရုရှားကတော့ ယနေ့ထက်တိုင် တရားဝင် သေဒဏ်ပယ်ဖျက်ထားခြင်း မရှိသော်လည်း ၁၉၉၆ ခုနှစ်မှစပြီး သေဒဏ်စီရင်တာကို ဆိုင်းငံထားသည်ကို တွေ့ရပါတယ်။ အမေရိက ကတော့ အချို့ပြည်နယ်များတွင် သေဒဏ်ပယ်ဖျက်ထားတာကို တွေ့ရပါတယ်။ သို့သော် တတိုင်းပြည်လုံး ဖျက်သိမ်းခြင်းကို မတွေ့ရသေးပါ။

မေး ။ တစ်သက်တစ်ကျွန်းဒဏ် အပြစ်ပေးခံရတဲ့သူဟာ တစ်သက်လုံးပဲ ခံနေရပါသလား (သို့မဟုတ်) နှစ်ပေါင်း ဘယ်လောက်ထိ နေရပါသလဲ။

ဖြေ ။ တစ်သက်တစ်ကျွန်း ဒဏ်ခံရသူများ၊ နှစ်ပေါင်း (၂၀) တစ်ကျွန်းပို့ဒဏ်နှင့်အညီ ရေတွက်ပြီးခံရပါတယ်။ (ပုဒ်မ ၅၇)

မေး ။ ပြစ်ဒဏ်တစ်ရပ်နှင့် ပတ်သက်၍ တရားသူကြီးတစ်ဦးသည် ငွေဒဏ်ဘယ်လောက် ထိချမှတ်နိုင်ပါသလဲ။

ဖြေ ။ တရားသူကြီးတိုင်းသည် သူ့မှာ ပေးအပ်ထားသော အာဏာထက်ပို၍ ငွေဒဏ်မချမှတ်နိုင်ပါဘူး။ ၎င်းကိုပေးထားတဲ့ အာဏာတွင်းမှာသာ ငွေဒဏ် အရေအတွက်ကို ရိုက်နိုင်ပါတယ်။ အာဏာအကြီးဆုံးရရှိသူ တရားသူကြီးပင်လျှင် အကန့်အသတ်မရှိ ငွေဒဏ်ကို ချမှတ်နိုင်သော်လည်း မများလွန်းသော ငွေဒဏ်ကိုသာ ချမှတ်ရပါတယ်။ (ပုဒ်မ ၆၃)

မေး ။ ထောင်ဒဏ်၊ ငွေဒဏ် နှစ်ရပ်လုံး ချမှတ်ထိုက်သည့် ပြစ်မှုမျိုးအတွက် ငွေဒဏ်ကို ပြစ်မှုကျူးလွန်သူက မပေးဆောင်လျှင် ထောင်ဒဏ်ဘယ်လောက်ချမှတ်နိုင်ပါသလဲ။

ဖြေ ။ ငွေဒဏ်ကို မပေးဆောင်လျှင် ထိုပြစ်မှုအတွက် သတ်မှတ်ထားသော အများဆုံးထောင်ဒဏ်၏ လေးပုံတစ်ပုံထက် မပိုရပါဘူး။
ဥပမာ… ထောင်ဒဏ် အများဆုံး (၆) လသာ ချမှတ်နိုင်သောအမှုမျိုးတွင် ငွေဒဏ်မပေးဆောင်ပါက (၄၅) ရက် ထက်ကျော်၍ ပြစ်ဒဏ်မခံရပါ။

မေး ။ ငွေဒဏ်သက်သက်သာ ချမှတ်ထိုက်သည့် ပြစ်မှုမျိုးအတွက် ငွေဒဏ်မပေးဆောင်နိုင်လျှင် အလုပ်ကြမ်းနှင့် ထောင်ဒဏ်ပဲ ကျခံရပါသလား။

ဖြေ ။ မဟုတ်ပါ၊ ငွေဒဏ်သက်သက်သာ ချမှတ်ထိုက်သည့် ပြစ်ဒဏ်များအတွက် ငွေဒဏ်မပေးဆောင်လျှင် အလုပ်မဲ့ထောင်ဒဏ်သာလျှင် ကျခံရပါတယ်။

မေး ။ (က) တရားခံတစ်ဦးကို ငွေဒဏ်သက်သက် (၁၀၀) ကျပ် ချမှတ်လိုက်သော်လည်း ငွေဒဏ်ကို မပေးဆောင်နိုင်လျှင် ထောင်ဒဏ်ဘယ်လောက်ကျခံရပါသလဲ။ (ခ) အကယ်၍ ထောင်ကျခံနေစဉ် ငွေဒဏ်ပေးဆောင်လျှင် ချက်ချင်းလွှတ်လိုက်ပါသလား။

ဖြေ ။ (က) ငွေဒဏ်သက်သက် ချမှတ်သည့် ပြစ်ဒဏ်များတွင် ငွေဒဏ် (၅၀) ထက်မပိုလျှင် (၂) လထက်မပိုသည့် အလုပ်မဲ့ ထောင်ဒဏ်၊ ငွေဒဏ် (၁၀၀) ကျပ်ထက် မပိုလျှင် (၄) လထက် မပိုသည့်ထောင်ဒဏ်၊ ငွေဒဏ် (၁၀၀) ကျပ်ထက်ပိုလျှင် (၆) လ ထက်မပိုသည့် အလုပ်မဲ့ထောင်ဒဏ် ကျခံရပါတယ်။ (ပုဒ်မ ၆၇)

(ခ) ထောင်ကျခံနေရစဉ် ငွေဒဏ်ကို ပေးဆောင်လျှင် (သို့မဟုတ်) ငွေဒဏ်ကို ဥပဒေနှင့်အညီရသည့်အခါ ထောင်ဒဏ်ကို ချက်ချင်းရပ်စဲရပါတယ်။ (ပုဒ်မ ၆၈)

မေး ။ (၃) နှစ် (သို့မဟုတ်) (၃) နှစ်ထက်ပိုသော အပြစ်ဒဏ်ထိုက်သည့် ပြစ်မှုအတွက် တရားရုံးတစ်ရုံးမှ ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံရဖူးသူသည် နောက်ထပ် ယခင်အပြစ် ဒဏ်ထိုက်သည့် ပြစ်မှုမျိုးကို ထပ်မံကျူးလွန်ရင် ဘယ်လိုပြစ်ဒဏ်ကို ကျခံရပါသလဲ။

ဖြေ ။ (၃) နှစ်ဖြစ်စေ၊ (၃) နှစ်ထက်ပိုသော ပြစ်ဒဏ်ထိုက်သည့် ပြစ်မှုအတွက် တရားရုံးတစ်ရုံးမှ ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံရဖူးသူသည် နောက်ထပ် ယခင်ပြစ်ဒဏ်ထိုက်သည့် ပြစ်မှုမျိုးကို ကျူးလွန်လျှင် ထိုသို့ ကျူးလွန်သောပြစ်မှုအတွက် (၁၀) နှစ် အထိ ထောင်ဒဏ်ဖြစ်စေ၊ တစ်သက်တစ်ကျွန်း ဒဏ်ထိဖြစ်စေ ပြစ်ဒဏ်ခံရနိုင်ပါတယ်။ (ပုဒ်မ ၇၅)

ပြစ်မှုဆိုင်ရာ ဥပဒေအခန်း (၄)

ကင်းလွတ်ရမြဲအချက်များ
(General Exceptions)

ဤအခန်းရှိ ဥပဒေပုဒ်မများသည် ပြစ်မှုတစ်ခုကို ကျူးလွန်သော်လည်း၊ ပြစ်မှုဆိုင်ရာဥပဒေ၏ ကင်းလွတ်ရမြဲ အချက်များအရ ပြစ်မှုမမြောက်ပါ။

အောက်တွင်ဖော်ပြသည့် ပြုလုပ်မှုများသည် ပြစ်မှုဆိုင်ရာဥပဒေ၏ ကင်းလွတ်ချက်များအရ ပြုလုပ်မှုဖြစ်သော်လည်း ပြစ်မှုကျူးလွန်ရာ မရောက်ပေ။ တစ်ဦးတစ်ယောက်သည် ပြစ်မှုကျူးလွန်ခဲ့လင့်ကစား အောက်တွင်ဖော်ပြသည့် ပြုလုပ်မှုများနှင့် အကျုံးဝင်လျှင် ကျူးလွန်သူကို တရားရုံးက အပြစ်မပေးနိုင်ပါ။

(၁) တရားဥပဒေအရ တာဝန်ရှိသူ၏ ပြုလုပ်မှု၊ (ပုဒ်မ ၇၆)

(၂) တရားစီရင်ရေးဆောင်ရွက်ရာ၌ တရားသူကြီး၏ ပြုလုပ်မှု၊ (ပုဒ်မ ၇၇)

(၃) တရားသူကြီး၏ တရားစီရင်ချက်၊ ၎င်းင်း၏အမိန့်အရ ဆောင်ရွက်မှု၊ (ပုဒ်မ ၇၈)

(၄) တရားသူကြီးသည် ဥပဒေအရ ပြုပိုင်ခွင့်ရှိသည်ဟုယုံကြည်ပြီး ပြုလုပ်သော ပြုလုပ်မှု၊ (ပုဒ်မ ၇၉)

(၅) ဥပဒေနှင့်အညီ ပြုလုပ်မှုကို ပြုလုပ်ရာ၌ သဘောရိုးနှင့် မတော်တဆထိခိုက်မှု၊ (ပုဒ်မ ၈၀)

(၆) လူ့ကိုယ်ခန္ဓာပစ္စည်းပေါ်သို့ ကျရောက်မည့် ဘေးအန္တရာယ်ကို တားဆီးရာ၌ ပြုလုပ်မှု၊ (ပုဒ်မ ၈၁)

(၇) အသက် (၇) နှစ်အောက် ကလေး၏ ပြုလုပ်မှု၊ (ပုဒ်မ ၈၂)

(၈) အမြှော်အမြင်အဆင်အခြင် မပြည့်စုံသေး၍ အသက် (၇) နှစ်အထက်၊ (၁၂) နှစ်အောက်ကလေး၏ ပြုလုပ်မှု၊ (ပုဒ်မ ၈၃)

(၉) စိတ်ပေါ့သွတ်သူ၊ အရူး၏ပြုလုပ်မှု၊ (ပုဒ်မ ၈၄)

(၁၀) မသိအလိုမတူဘဲ သူတစ်ပါးက မူးယစ်အောင်တိုက်ကျွေးသဖြင့် မူးယစ်ပြီး၊ မသိနိုင်သူ၏ ပြုလုပ်မှု၊ (ပုဒ်မ ၈၅) သို့သော် အထူးအသိဉာဏ် (သို့ မဟုတ်) အထူးအကြံဉာဏ်ဖြင့်ပြုလုပ်မှ ပြစ်မှုမြောက်မည့် ပြုလုပ်မှုမျိုးကို မူးယစ်နေသူက ပြုလုပ်လျှင် ပြစ်မှုမြောက်သည်။ (ပုဒ်မ ၈၆)

(၁၁) သေစေရန်ဖြစ်စေ၊ ပြင်းထန်စွာ နာကျင်စေရန်ဖြစ်စေ၊ အကြံမရှိဘဲနှင့်လည်းကောင်း၊ ထိုသို့ဖြစ်စေတန်ရာသည်ကို မသိဘဲနှင့်လည်းကောင်း အပြုခံရသူ၏ သဘောတူညီချက်ဖြင့် ပြုလုပ်မှု၊ (ပုဒ်မ ၈၇)

(၁၂) အပြုခံရသူ၏ သဘောတူညီချက်ဖြင့် ခံရသူ၏ အကျိုးအတွက်ပြုလုပ်မှု၊ (ပုဒ်မ ၈၈)

(၁၃) ကလေး။ စိတ်ပေါ့သွပ်သူ၏အကျိုးငှာ အုပ်ထိန်းသူ၏ ခွင့်ပြုချက် (သို့မဟုတ်) ထိုသူ၏ သဘောတူညီချက်ဖြင့် ပြုလုပ်မှု၊ (ပုဒ်မ ၈၉)

(၁၄) ခြိမ်းချောက်၍ ခိုင်းစေသောကြောင့် ကြောက်ရွံ့၍ သဘောတူပြုလုပ်မှုသည် ပြစ်မှုမမြောက်။ (သို့သော် စိတ်ပေါ့သွပ်သူ၊ မူးယစ်သူနှင့် ကလေး၏သဘောတူညီချက်သည် ပြစ်မှုဆိုင်ရာ ဥပဒေအရ သဘောတူရာမရောက်။) (ပုဒ်မ ၉၀)

(၁၅) သဘောတူချက်ဖြင့် ကိစ္စတစ်ခုကို ထိုသူ၏အကျိုးငှာ ပြုသော်လည်း ပြစ်မှုသီးခြားဖြစ်လျှင် ကင်းလွတ်ခွင့်မရှိပါ။ (ပုဒ်မ ၉၁)

(၁၆) အပြုခံရသူ၏ အကျိုးငှာ အပြုခံရသူ၏ သဘောတူညီချက်မရဘဲ သဘောရိုးဖြင့် ပြုလုပ်မှု၊ (ပုဒ်မ ၉၂)

(၁၇) သဘောရိုးနှင့် အကြောင်းကြား၍ တစ်စုံတစ်ခုဖြစ်သော်လည်း ပြစ်မှုမမြောက်။ (ပုဒ်မ ၉၃)

(၁၈) ခြိမ်းခြောက်၍ ခိုင်းစေသဖြင့် ပြုလုပ်မှု၊ (ပုဒ်မ ၉၄)

(၁၉) ဘေးအန္တရာယ်အနည်းငယ်မျှသာ ဖြစ်စေသည့် ပြုလုပ်မှု၊ (ပုဒ်မ ၉၅)

(၂၀) လူ့ခန္ဓာကိုယ်နှင့် ပစ္စည်းများကို ခုခံကာကွယ်ရန်အလို့ငှာ ပြုလုပ်မှုများသည် ပြစ်မှုမမြောက်။ (ပုဒ်မ ၉၆ မှ ၁၀၆ ထိ)

အထက်ပါ အကြောင်းအချက်များနှင့် အကျုံးဝင်လျှင် ပြစ်မှုထိုက်သောကိစ္စတစ်ခုကို ကျူးလွန်မိသော်လည်း ပြစ်မှုမမြောက်ပေ။

မေး ။ တရားရုံးမှ အမိန့်စာအရ တရားခံ မောင်သိန်းမောင်ကို ဖမ်းဆီးရာ၊ မောင်သိန်းမောင်မဟုတ်ဘဲ၊ မောင်သိန်းမောင်၏ ညီကို မှားယွင်းဖမ်းမိခဲ့လျှင် ထိုဖမ်းဆီးသူကို တမင်မှားယွင်းဖမ်းတယ်ဆိုပြီး မောင်သိန်းမောင်၏ညီက ပြန်၍ တရားစွဲနိုင်ပါသလား။

ဖြေ ။ တရားမစွဲနိုင်ပါ၊ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဥပဒေအရ ဆောင်ရွက်ရာမှာ အယူအဆလွှဲမှားခြင်းကြောင့် ဖြစ်ရတဲ့ကိစ္စမို့ ဖမ်းဆီးသူကို ပြန်ပြီးတရားမစွဲနိုင်ပါ။ (ပုဒ်မ ၇၆)

မေး ။ စိတ်မနှံ့တဲ့ အရူးတစ်ယောက်ဟာ ဓါးဆွဲပြီး လူသုံးယောက်ကို ဓါးနှင့် ခုတ်တယ်။ ဒီလို ဓါးနဲ့ခုတ်လို့ အဲဒီအရူးကို ပြစ်ဒဏ်ပေးနိုင်ပါသလား။

ဖြေ ။ မပေးနိုင်ပါ၊ စိတ်ပေါ့သွတ်သူ အရူးတစ်ယောက်၏ ပြုလုပ်မှုသည် ပြစ်မှုမမြောက်ပါ။ (ပုဒ်မ ၈၄)

မေး ။ အသက် (၆) နှစ်မျှရှိသော ကျွန်တော့် ညီဟာ ကျောင်းတက်ရင်း အခြားကလေးနဲ့ ရန်ဖြစ်လို့ ခဲတံနှင့် ထိုးလိုက်ရာ အခြားကလေး မျက်လုံးကန်းသွားပါတယ်။ ကျွန်တော့်ညီဟာ ဘယ်လိုပြစ်ဒဏ်မျိုး ခံရပါ့မလဲ။

ဖြေ ။ ပြစ်ဒဏ်မခံရပါ၊ အမြှော်အမြင် အဆင်အခြင်နှင့် မပြည့်စုံသေးသော ကလေးငယ်၏ ပြုလုပ်မှုသည် ပြစ်မှုမမြောက်ပါ။ (ပုဒ်မ ၈၃)

မေး ။ ကျွန်တော့်သူငယ်ချင်း မောင်တင်ကို အခြားလူများက အရက်အလွန်အကျွံ မူးအောင်တိုက်ပြီး လမ်းလျှောက်လာတဲ့ လူတစ်ယောက်ကို ပေါက်ဆိန်နဲ့ ခုတ်ခိုင်းပါတယ်။ ပြစ်မှုမြောက်ပါသလား။

ဖြေ ။ ပြစ်မှုမမြောက်ပါ။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် သူကိုယ်တိုင်ကလည်း လုပ်လိုစိတ်မရှိပါ။ အရက်အလွန်အကျွံတိုက်၍ အလွန်အကျွံမူးနေပြီး မစဉ်းစားမဆင် ခြင်နိုင်သည့်အချိန်တွင် သူတစ်ပါးက တိုက်တွန်း၍ ပြုလုပ်ခြင်းကြောင့် ပြစ်မှုမမြောက်ပါ။

မေး ။ လင်ကြီးဖြစ်သူဦးဘက လင်ငယ်မောင်စိန်ကို သတ်လိုသောကြောင့် သူ့ကိုယ်သူ ရဲရင့်အောင် အရက်ကိုသောက်ပြီး အလွန်မူးနေတဲ့အချိန်မှာ ဓါးနှင့် ခုတ်တာဟာ ပြစ်မှုမြောက်ပါသလား။

ဖြေ ။ ပြစ်မှုမြောက်ပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ လင်ငယ်မောင်စိန်ကိုသတ်ရန်အတွက် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ရဲဆေးတင်လိုသောကြောင့် အရက်ကိုတမင်သောက်ပြီး ပြစ်မှုကျူးလွန်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ပြစ်မှုမြောက်ပါတယ်။

မေး ။ ကျွန်တော့် ညီမောင်သန်းသည် မနေ့က ဘောလုံးကန်ရင်း တစ်ဖက်က သူ့ထက်ဗလကြီးတဲ့လူနဲ့ ခြေထောက်ခြင်းရိုက်မိပြီး ခြေထောက်ကျိုးသွားပါတယ်။ အခု ဖြတ်ပစ်ရမလို ဖြစ်နေပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် ကျွန်တော် ညီအနေနဲ့ တစ်ဖက်က ခြေထောက်နဲ့ ရိုက်သူကို တရားစွဲပြီး လျော်ကြေးတောင်းချင်ပါတယ်၊ လျော်ကြေးတောင်းလို့ရမလား။

ဖြေ ။ လျော်ကြေးတောင်း၍မရပါ။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ သူတို့ သဘောတူ ဘောလုံးကစားကြတာ ဖြစ်တယ်။ နောက်ပြီး အပြင်းအထန် နာကျင်စေရန် တဖက်လူမှာ ဆန္ဒမရှိပါဘူး။ ဒါကြောင့် တရားစွဲလို့မရပါ၊ လျော်ကြေးတောင်းလို့လည်းမရပါ။ (ပုဒ်မ ၈၇)

မေး ။ ဆရာဝန် ဦးတင်က ကျွန်တော့်အဖေကို ခွဲစိတ်ကုသရာမှာ ကျွန်တော့် အဖေ သေသွားပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဆရာဝန်ကို ကျွန်တော် တရားစွဲချင်ပါတယ်၊ စွဲလို့ရမလား။

ဖြေ ။ ဒီကိစ္စမျိုးဟာ နည်းနည်းကျယ်ဝန်းပါတယ်။ တချို့ကိစ္စများမှာတော့ ဆရာဝန်ဆို တရားစွဲလို့ရပါတယ်။ တချို့ကိစ္စမှာတော့ တရားစွဲလို့ မရပါဘူး။ အခု ခင်ဗျားအဖေကို မခွဲစိတ်မီ ဆရာဝန်က ခွဲစိတ်ရန် သဘောတူကြောင်း လက်မှတ်ထိုးခိုင်းပြီးမှ ဆရာဝန်ဟာ တတ်နိုင်သလောက် အစွမ်းကုန်ကြိုးစားလုပ်ကိုင်ရင်း သေသွားခဲ့တာဆိုရင် တရားစွဲလို့မရပါဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဆရာဝန်ဟာ ခင်ဗျားအဖေရဲ့အကျိုးငှာ ခင်ဗျားအဖေရဲ့ သဘောတူချက်ကိုယူပြီး သဘောရိုးနဲ့ ပြုလုပ်တဲ့ကိစ္စ ဖြစ်ပါတယ်။ (ပုဒ်မ ၈၈)

ဒါပေမဲ့ လူနာဟာ မသေထိုက်ဘဲ ဆရာဝန်ရဲ့ ပေါ့လျော့မှုကြောင့်၊ ဂရုမစိုက်မှုကြောင့် သေရင်တရားစွဲနိုင်ပါတယ်။ (ဥပမာ) ခွဲစိတ်ပြီးမှ သွေးသွင်းရာတွင် သွေးမှားလို့သော်လည်းကောင်း၊ ဆေးမှားထိုးမိလို့သော်လည်းကောင်း၊ လူနာသေသွားခဲ့လျှင် တရားမနစ်နာမှု (Tort) ဥပဒေအရ တရားစွဲလို့ရပါတယ်။

မေး ။ အသက် (၁၀) နှစ်ရှိတဲ့ ကျွန်တော့် ညီမောင်ဖြူက သဘောတူလို့ဆိုပြီး ကျွန်တော့်ညီကို နိုင်ငံခြားသား တစ်ယောက်ကို ရောင်းလိုက်ပါတယ်။ ဒီလိုကလေး သဘောတူတာဟာ ဥပဒေအရ တရားဝင်ပါသလား။

ဖြေ ။ ကလေးသဘောတူခြင်းသည် ဥပဒေအရ တရားမဝင်ပါဘူး။ အသက် (၁၂) အောက် ကလေးများ၏ သဘောတူညီခြင်းဟာ ဥပဒေအရ သဘောတူညီခြင်း မမြောက်ပါဘူး။ (ပုဒ်မ ၉)

မေး ။ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ဟာ ၎င်း၏ ကိုယ်တွင်ရှိနေသော ကိုယ်ဝန်ပျက်ကျအောင်သဘောနှင့် ပြုလုပ်လျှင် ပြစ်မှုမြောက်ပါသလား။

ဖြေ ။ ၎င်းင်းအမျိုးသမီးဟာ ကိုယ်ဝန်ပျက်အောင်ပြုလုပ်ရာတွင် မိမိအသက်ကို ကယ်ဆယ်ရန် သဘောရိုးနှင့် ပြုလုပ်ခြင်းမဟုတ်လျှင် ပြစ်မှုမြောက်ပါတယ်။ မိခင်အသက်ကို ကယ်ဆယ်ရန်အတွက် ဆရာဝန်များက ကလေးဖျက်ချလျှင် ပြစ်မှုမမြောက်ပါ။

မေး ။ ကျွန်တော့်မိခင် အသဲအသန်ဖြစ်နေတုန်းမှာ ဆရာဝန်က ခင်ဗျားအမေ ရောဂါကုမရဘူး။ ငွေကုန်ကြေးကျ မခံနဲ့တော့လို့ ကျွန်တော့်ကိုပြောလို့ ကျွန်တော့် အမေကြားပြီး ကြောက်လန့်၍ အမေ သေဆုံးသွားတယ်။ ဒီလိုလူနာရှေ့မှာ ကြောက်လန့်တကြားဖြစ်အောင်ပြောလို့ ကျွန်တော် ဆရာဝန်ကို တရားစွဲလို့ရပါသလား။

ဖြေ ။ တရားစွဲ၍မရပါ။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဆရာဝန်က ခင်ဗျားကို သဘောရိုးဖြင့် ပြောကြားခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ငွေကုန်ကြေးကျခံသော်လည်း အကျိုးမရှိကြောင်း စေတနာနှင့် ပြောခြင်းဖြစ်လို့ တရားစွဲ၍မရပါ။ (ပုဒ်မ ၉၃)

မေး ။ ကျွန်တော်သင်္ဘောပေါ်အတက်မှာ အလုပ်သမားတစ်ယောက်က ကျွန်တော့်ကို အတင်းဝင်တိုးလို့ ကျွန်တော့်ခြေထောက် ဒဏ်ရာရသွားပါတယ်။ သူ့ကို ကျွန်တော်တရားစွဲပြီး လျော်ကြေးတောင်းချင်ပါတယ်ရပါမလား။

ဖြေ ။ မရပါဘူး။ မတော်တဆဖြစ်တဲ့ ကိစ္စလည်းဖြစ်တယ်၊ အရေးမယူလောက်တဲ့ သေးနုတ်တဲ့ ဒဏ်ရာအတွက် တရားစွဲလို့မရပါ။ (ပုဒ်မ ၉၅)

စံပြတင်ဦးကျော် (တရားလွှတ်တော် ရှေ့နေ)